8 απλά βήματα για μια επιτυχημένη διαμεσολάβησης.

Καθημερινά γίνεται λόγος πλέον για το νέο θεσμό της διαμεσολάβησης. Πράγματι, η διαμεσολάβησης ως εναλλακτικός τρόπος επίλυσης της διαφοράς κερδίζει ολοένα και περισσότερο έδαφος στην πρακτική του εφαρμογή, δεδομένου ότι φέρνει μαζί του μια σειρά από πολλά πλεονεκτήματα, χωρίς να θέλουμε να αποσιωπήσουμε και τις φωνές που θεωρούν ότι έχει και σημαντικά μειονεκτήματα.

Στο παρόν άρθρο θα προσπαθήσουμε να υπαγάγουμε τις προϋποθέσεις του νόμου στην ελληνική πραγματικότητα και να δώσουμε 8 απλούς τρόπους που οδηγούν στο επιθυμητό αποτέλεσμα.

1) Το προπαρασκευαστικό στάδιο.

Το σημαντικότερο στάδιο της διαδικασίας είναι αυτό της προπαρασκευαστικής προετοιμασίας. Ο διαμεσολαβητής προετοιμάζει και ενημερώνει τα μέρη για τη διαδικασία που θα ακολουθηθεί, επικοινωνεί με τους δικηγόρους των μερών και ζητάει να του προσκομίσουν ένα σημείωμα με τις θέσεις τους. Ταυτόχρονα τους γνωστοποιεί το κείμενο με τους κανόνες και τις αρχές που διέπουν τη συγκεκριμένη διαμεσολάβησης. Με αυτό τον τρόπο έχει δημιουργηθεί το κατάλληλο κλίμα και τα μέρη δεν αιφνιδιάζονται από τυχόν αλλαγές στη διάρκεια της διαδικασίας.

2) οι ρόλοι των εμπλεκομένων μερών.

Η επιτυχία της διαμεσολάβησης εναπόκειται πρωτίστως στη διάθεση των μερών να συμμετάσχουν στη διαδικασία και να είναι έτοιμοι και προετοιμασμένοι για δύσκολες αποφάσεις, στις οποίες θα οδηγηθούν σκεπτόμενοι με ένα εναλλακτικό τρόπο επίλυσης της διαφοράς.

Στη διαδικασία ο κεντρικός ρόλος είναι αυτός των μερών που αποφασίζουν να καθίσουν στο τραπέζι του διαλόγου και να διαπραγματευτούν τη καλύτερη δυνατή λύση για τους ίδιους. Ο βοηθητικός ρόλος περνάει μέσα από τον διαμεσολαβητή, ο οποίος με τις γνώσεις και τις τεχνικές του θα βοηθήσει τα μέρη να ξεφύγουν από το τέλμα των άκαμπτων θέσεων και να αναζητήσουν τις πραγματικές ανάγκες τους μέσα από το διάλογο. Ο ρόλος αυτός είναι βοηθητικός, αφού ο διαμεσολαβητής ΔΕΝ λαμβάνει αποφάσεις, ΟΥΤΕ προτείνει λύσεις. Στους δύο παραπάνω ρόλους καταλύτης και φίλτρο διήθησης είναι η στάση και η βοήθεια των πληρεξουσίων δικηγόρων, οι οποίοι είναι αυτοί που θα διατηρήσουν υψηλό το επίπεδο των διαπραγματεύσεων και θα καθορίσουν το ύφος και την τακτική της διαπραγμάτευσης, στο πλαίσιο πάντοτε της προάσπισης των συμφερόντων του εντολέα τους.

3) Η εμπιστευτικότητα της διαδικασίας.

Η διαδικασία της διαμεσολάβησης καλύπτεται κάτω από την ομπρέλα της εμπιστευτικότητας της διαδικασίας, του απορρήτου και της απόλυτης εχεμύθειας των εμπλεκομένων μερών. Τα μέρη δεν μπορούν να αξιοποιήσουν δικαστικά ή εξώδικα οποιαδήποτε πληροφορία περιέρχεται σε αυτούς κατά τη διάρκεια της διαμεσολάβησης.

Οι κανόνες αυτοί καθίστανται γνωστοί στα μέρη ήδη από το προπαρασκευαστικό στάδιο διαμόρφωσης των κανόνων της διαδικασίας.

Η εμπιστευτικότητα καλλιεργεί το κατάλληλο κλίμα έτσι ώστε τα μέρη να αισθανθούν άνετα και να εκφράσουν τις πραγματικές ανάγκες τους, να προτείνουν τις καλύτερες εναλλακτικές τους προς την άλλη πλευρά καθώς και να υποστηρίξουν μια δύσκολη απόφασή τους για κατάληξη σε συμφωνία.

4) Ο έλεγχος της διαδικασίας από τον διαμεσολαβητή και οι παραστάσεις των δικηγόρων.

Ο έλεγχος της διαδικασίας από τη πλευρά του διαμεσολαβητή είναι το καθοριστικό σημείο λίγο πριν την κορύφωση των συζητήσεων. Εάν χαθεί ο έλεγχος της διαδικασίας τότε το «ναυάγιο» της διαδικασίας είναι αναπόφευκτο.

Βέβαια η εμπειρία του εξωτερικού(μόνο εκεί ξέρουμε για την διαμεσολάβηση ακόμη) έχει αποδείξει ότι υπάρχουν διαφορετικά προφίλ διαμεσολαβητών, όπου ο κάθε διαμεσολαβητής προσπαθεί να διαχειριστεί μια κατάσταση με τον τρόπο που έχει παρουσιάσει στα μέρη τα οποία και τον επέλεξαν γι’ αυτό που είναι.

Στην ελληνική πραγματικότητα εμείς ως δικηγόροι είμαστε λίγο περισσότερο «παθιασμένοι» με την υπεράσπιση των συμφερόντων των πελατών μας, οπότε οι εντάσεις ανεβαίνουν λίγο παραπάνω ορισμένες φορές. Ωστόσο, ο ρόλος του δικηγόρου στη διαμεσολάβηση θα είναι αυτός που θα κρατήσει τη συζήτηση σε ένα αξιοπρεπές επίπεδο.

Άλλωστε, τα μέρη επέλεξαν τη διαμεσολάβηση γιατί είναι αποφασισμένοι να σκεφτούν με διαφορετικό τρόπο και να πάρουν ίσως και δύσκολες αποφάσεις. Άλλωστε η διαμεσολάβηση είναι ο καλύτερος τρόπος για να καθίσουν στο τραπέζι των συζητήσεων δύο μέρη που ενδεχομένως δεν θα είχαν περιθώρια ή ακόμη και διάθεση να συζητήσουν υπό άλλες συνθήκες.

5) Οι κατ’ ιδίαν συναντήσεις διαμεσολαβητή με κάθε μέρος ξεχωριστά και οι τεχνικές του διαμεσολαβητή.

Ίσως είναι μια από τις τεχνικές ανίχνευσης των πραγματικών αναγκών (πέραν από όλες τις άλλες) από όπου ο διαμεσολαβητής μπορεί να λάβει απόλυτα προσωπικές και εμπιστευτικές πληροφορίες, για τις οποίες το κάθε μέρος θα αισθανόταν άβολα να διατυπώσει στην κοινή συνάντηση, ακόμη και υπό την ομπρέλα της εμπιστευτικότητας της διαδικασίας.

Είναι το στάδιο που (εφόσον κρίνει ότι πρέπει να γίνει ο διαμεσολαβητής) ο διαμεσολαβητής ολοκληρώνει το κάδρο των αναγκών του κάθε μέρους και κατανοεί τον τρόπο με τον οποίο το κάθε μέρος θα μπορούσε ίσως να ξεπεράσει τις θέσεις του και να λύσει τις πραγματικές του ανάγκες.

Οι έξυπνες τεχνικές του διαμεσολαβητή σε αυτό το στάδιο καλύπτουν ίσως το μεγαλύτερο ποσοστό της επιτυχίας της διαδικασίας. Ωστόσο, σε αυτό το στάδιο, οι έξυπνες τεχνικές θα αυξήσουν κατακόρυφα τον δείκτη ικανοποίησης των μερών από την απόφαση καθώς επίσης και τον δείκτη μη επιστροφής της υπόθεσης εκ νέου σε διαμεσολάβηση ή δικαστήριο.

Η ανίχνευση των αναγκών μέσα από τεχνικές διαμεσολάβησης είναι ο προπομπός τόσο της επιτυχούς έκβασης όσο και του αισθήματος ικανοποίησης των μερών σε περίπτωση απόφασης.

6) Το στάδιο των διαπραγματεύσεων των μερών.

Συνήθως είναι αυτό που ακολουθεί τη γενική συζήτηση και το στάδιο ανίχνευσης των αναγκών των μερών. Σε αυτό το επίπεδο τα μέρη με τη βοήθεια του διαμεσολαβητή έχουν αρχίσει να διαπραγματεύονται ασυναίσθητα τις ανάγκες τους, ενώ θεωρούν ότι τελικά διαπραγματεύονται τις θέσεις τους. Βέβαια, το επίπεδο της διαπραγμάτευσης σε αυτή τη βάση που προανέφερα θα φτάσει στο σημείο αυτό με τη συνδρομή του διαμεσολαβητή και τον τρόπο με τον οποίο  ίδιος αξιοποίησε τιε τεχνικές του.

Η εμπειρία του εξωτερικού έχει δείξει ότι σε αυτό το στάδιο πρέπει η κάθε πλευρά να απαντάει στις μικρές υποχωρήσεις της άλλης έτσι ώστε να μπορεί να αναδιπλωθεί για τα επόμενα 2 βήματα εμπρός που θα καλύψουν τις πραγματικές ανάγκες του. Εκτός βέβαια και αν αυτές είναι τελείως παράλογες, οπότε σε αυτή τη περίπτωση ο διαμεσολαβητής θα πρέπει να επιστρατεύσει και πάλι τις τεχνικές του έτσι ώστε να βελτιώσει το κλίμα. Τα μέρη σε κάθε περίπτωση δε πρέπει να αισθανθούν ότι εξωθούνται σε συμφωνία ή πιέζονται για λήψη αποφάσεων σε ανάγκες που δεν τους ενδιαφέρουν επί της ουσίας.

7) Ο ρεαλιστικός τρόπος ανίχνευσης των εναλλακτικών επιλογών των μερών και η προώθησή τους στη συζήτηση.

Διαμεσολάβηση δεν σημαίνει συμβιβασμός. Κανένα μέρος δε συμβιβάζεται με τη διαδικασία ή το αποτέλεσμα. Στο συμβιβασμό υπάρχει το ισχυρό και το αδύναμο μέρος που επιβάλλεται ο ένας στον άλλο. Έτσι σίγουρα θα υπάρξει ένας ηττημένος. Μπορεί με το συμβιβασμό να επιτύχουμε αποτέλεσμα αλλά ο δείκτης ικανοποίησης και ο δείκτης επαναφοράς της ίδιας υπόθεσης στη διαμεσολάβηση ή στη διαδικασία είναι ήδη προδιαγεγραμμένος ότι θα μειωθεί.

Η διαμεσολάβηση είναι η νίκη των μερών (win – win). Τα μέρη φεύγουν από τη συζήτηση νικητές, αφού έχουν συμφωνήσει στην κάλυψη των πραγματικών τους αναγκών. Η απόφαση για το κάθε μέρος είναι το κομμάτι της νίκης του έναντι του άλλου μέρους. Έτσι, τα μέρη έχουν ολοκληρώσει τη διαδικασία και είναι πεπεισμένοι ότι οι σχέσεις τους με την άλλη πλευρά θα είναι στο σημείο πριν την έναρξη της διαφωνίας τους.

Βέβαια όλα αυτά προϋποθέτουν ότι το κάθε μέρος έχει κάνει μια ρεαλιστική προσέγγιση των επιλογών του λίγο πριν την έναρξη των διαπραγματεύσεων. Αυτό σημαίνει ότι τα μέρη θα πρέπει να συνειδητοποιήσουν τι θα αντιμετωπίσουν σε περίπτωση που δεν θα επιτευχθεί συμφωνία κατά τη διαδικασία της διαμεσολάβησης.

Αυτές οι εναλλακτικές έχουν να κάνουν ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΑ με το κόστος της προσφυγής στη δικαιοσύνη, με το χρόνο έκδοσης των δικαστικών αποφάσεων, με το ενδεχόμενο αύξησης με τη πάροδο των ετών του κόστους δικαστικού ενσήμου, τέλους απογράφου, παραβόλου δημοσίου κλπ, την επιβολή μιας απόφασης από κάποιο τρίτο που σε κάθε περίπτωση θα έχει κάποιον ηττημένο, με την δυνατότητα ο διάδικος να μην έχει τον έλεγχο της διαδικασίας ούτε συμμετοχή στην απόφαση, με την ελευθερία που του δίδει η εμπιστευτικότητα της διαμεσολάβησης σε αντίθεση με το δικαστήριο που τηρούνται πρακτικά δημοσιότητας.

Δηλαδή το κάθε μέρος θα πρέπει να σταθμίσει ρεαλιστικά τις εναλλακτικές επιλογές του(καλύτερες και χειρότερες) σε περίπτωση που σκεφτεί να «τορπιλίσει» τη διαδικασία εμμένοντας στις θέσεις του και όντας αμετακίνητος σε άκαμπτα ζητήματα.

Ο ρόλος του δικηγόρου σε αυτές τις περιπτώσεις όπως αναφέραμε και παραπάνω είναι καθοριστικός. Θα υποστηρίξει τα συμφέροντα του πελάτη του και θα τον διευκολύνει έτσι ώστε η απόφαση που θα πάρει να του λύσει τις ανάγκες του και να τον απεμπλέξει από τον κυκεώνα των δικαστικών αγώνων.

8. Η έγγραφη συμφωνία των μερών και η εκτελεστότητα της απόφασης αυτής.

Το αποτέλεσμα μιας επιτυχούς διαμεσολάβησης αποτυπώνεται σε έγγραφο το οποίο υπογράφουν τα μέρη. Η δεσμευτικότητα της διαμεσολάβησης ενσωματώνεται στο κείμενο της απόφασης αυτής. Μέχρι την υπογραφή τα μέρη δε δεσμεύονται από τη διαδικασία και μπορούν να αποχωρήσουν οποτεδήποτε.

Έτσι, εφόσον ένα από τα δύο μέρη το ζητήσουν ο διαμεσολαβητής καταθέτει την απόφαση αυτή στη γραμματεία του πρωτοδικείου και η συμφωνία αποκτά εκτελεστότητα (ισχύ δικαστικής απόφασης ως προς την εκτέλεση).

Συμπερασματικά θα μπορούσαμε να πούμε για τη διαμεσολάβηση ότι η νοοτροπία της σύγκρουσης δίνει τη θέση της στο διάλογο και στην έξυπνη λύση. Γιατί στην παρούσα οικονομική κρίση ο κερδισμένος είναι αυτός που θα μπορεί να λύνει έξυπνα τα προβλήματά τους με το ελάχιστο δυνατό κόστος και το μέγιστο βαθμό ικανοποίησης και στη διαμεσολάβηση θα είναι και τα δύο μέρη ικανοποιημένα αφού θα έχουν ξεπεράσει το σκόπελο της ασυνεννοησίας και της συγκρουσιακής νοοτροπίας και θα έχουν οδηγηθεί στο κέρδος από έξυπνες αποφάσεις και καινοτόμες λύσεις.

Νίκος Σιαμάκης

Δικηγόρος

Εκπαιδευμένος διαμεσολαβητής ΚΕ.ΔΙ.Π και διαπιστευμένος διαμεσολαβητής ΚΕ.ΔΙ.Π και Toolkit Company ADR (Training & Consulting).

Αν σας φάνηκε χρήσιμο, μπορείτε να το μοιραστείτε: